Nước Nhật: Nhìn từ những thứ bình thường

Chương: Người Nhật từng trả giá rất đắt


"Có lẽ người Việt Nam nào khi đến hoặc sống ở Nhật cũng đều chia sẻ chung ý nghĩ: "Nước Nhật có môi trường thật tuyệt". Nhưng hơn nửa thế kỉ trước, nước Nhật cũng đã từng đối mặt với ô nhiễm môi trường nghiêm trọng và phải trả giá vì điều đó."

-Từng trả giá đắt vì ô nhiễm-
Vụ ô nhiễm công nghiệp quy mô lớn đầu tiên được ghi nhận trong lịch sử Nhật Bản là vụ ô nhiễm ở mỏ đồng Ashio, thành phố Nikko, tỉnh Tochigi. Mỏ đồng được phát hiện năm 1550 và bắt đầu được khai thác theo quy mô công nghiệp vào thời Minh Trị. Đến thế kỷ XX, ước tính sản lượng đồng khai thác được ở đây chiếm tới 25% sản lượng đồng toàn Nhật Bản. Hoạt động khai khoáng đã gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường khủng khiếp, kéo dài hơn một thế kỷ ở lưu vực sông Watarase thuộc hai tỉnh Gunma và Tochigi. Khí độc và mưa axit đã làm cho các làng mạc xung quanh biến thành hoang mạc, không cây cỏ nào sống nổi và các ngọn núi bị lở loét. Nước mưa cuốn đất bị nhiễm độc ở mỏ đồng xuống sông làm chết cá và tràn vào đồng ruộng làm nhiễm độc đất canh tác. Ngay dưới thời Minh Trị đã có hàng trăm người bị nhiễm độc. Cho đến tận năm 1971, gạo ở khu vực quanh mỏ đồng qua kiểm tra vẫn nhiễm Cadimi.
Tiếp đó, trong những năm 60-70 của thế kỷ XX, khi nền kinh tế nước Nhật tăng trưởng cao độ làm thế giới kinh ngạc, bốn vụ ô nhiễm môi trường tàn khốc đã xảy ra. Chúng được đặt tên theo bốn căn bệnh gây ra cho người dân sống trong khu vực ô nhiễm: "Bệnh Minamata 1", "Bệnh Minamata 2", Bệnh hen ở thành phố Yokkaichi" và "Bệnh Itaiitai".
Vụ ô nhiễm "Bệnh Minamata" lần 1 diễn ra ở vịnh Minamata thuộc tỉnh Kumamoto. Thủy ngân từ nước thải của nhà máy công nghiệp đã làm cá nhiễm độc, người dân ăn cá và bị nhiễm bệnh, chủ yếu là các căn bệnh về thần kinh. Vụ ô nhiễm "bệnh Minamata" lần 2 diễn ra ở lưu vực sông Agano, tỉnh Niigata và cũng gây ra hậu quả khủng khiếp tương tự. "Bệnh hen ở thành phố Yokkaichi" là hậu quả của việc các nhà máy ở thành phố Yokkaichi tỉnh Mie thải ra khí độc gây nên các bệnh về đường hô hấp. "Bệnh Itaiitai" phát sinh do gạo và các thực phẩm khác bị nhiễm Cadimi ở tỉnh Toyama.
Nước Nhật đã phải mất rất nhiều tiền của, công sức và khoảng thời gian tương đối dài để giải quyết hậu quả của năm vụ ô nhiễm trên. Chẳng hạn, tại mỏ đồng Ashido (đóng cửa năm 1973), quá trình khắc phục hậu quả ô nhiễm, phủ xanh mỏ đồng và biến nơi đây thành khu du lịch hiện vẫn đang được tiến hành. Trong vụ ô nhiễm "Bệnh Minamata 1", Nhật Bản cũng mất hai mươi ba năm để đánh bắt và tiêu hủy hết số cá đã nhiễm độc trong vịnh, mất mười ba năm để xử lý số bùn nhiễm độc dưới lòng vịnh.

-Sức ép từ người dân-
Khi ô nhiễm xảy ra, phản ứng của chính phủ lúc đầu tương đối chậm chạp, bởi đằng sau đó là mối quan hệ chằng chéo giữa giới chính trị và giới công nghiệp cũng như tư duy ưu tiên mục tiêu phát triển kinh tế. Tuy nhiên trước sức ép ngày càng mạnh của dân chúng và giới trí thức, các biện pháp toàn diện đã được thực thi tích cực.
Sau khi Luật Môi trường cơ bản ra đời năm 1993, hàng loạt các bộ luật và quy chế liên quan đến môi trường liên tiếp được ban hành. Người dân từ chỗ phản ứng với các vụ ô nhiễm môi trường một cách lẻ tẻ đã tập hợp lại, lập ra các tổ chức bảo vệ môi trường, các tổ chức dân sự để đấu tranh, với nhiều hình thức như biểu tình, hội họp, báo chí và khởi kiện bồi thường.
Chẳng hạn, năm 1987, trong phiên tòa lần thứ ba, những nạn nhân của căn bệnh Minamata đã thắng trong vụ kiện nhà nước và chính quyền Kumamoto. Trong các vụ ô nhiễm khác, người dân Nhật cuối cùng cũng giành được thắng lợi trong hành trình tìm công lý, buộc các công ty gây ô nhiễm phải bồi thường thiệt hại và có các biện pháp khắc phục hậu quả.

- Tạo ra những "công dân hành động"-
Cơ chế dân chủ trong giáo dục
Đăng bởi: